Да велже-влак китай калык кугу, икмыняр жап гыч административ шеледымаш китай кӱкшыт гыч шогаКитай конституцийыштыже палемдыме кӱкшытыш кум де-юра кучен. Но тиде жапыште вич практический лийын (электроникым ыштен), верысе самоуправлений кӱкшытыштӧ: провинции (провинций, автономный регион, муниципалитет, тыгак лӱмын ыштыме административ регион), йырвел, округ, посёлко, села.
17 ий гыч тӱҥалын, китай чекыште эн центр вашталтде кодын.
Тудо жапыште провинций гыч пужен ыштыме кугу вашталтыш лийын йӱдвел-эрвел Китай калык республикын автономный областьым ыштыме да ыштыме деч вара, совет калыкле политикын негызше лӱмеш. Провинций-влак китайыште кугу рольым модеш, шке шочшо гай йӧратыме айдеме дене таҥастараш тыге провинций. Цитироватлымаш Китай конституций ныл кӱкшытшым палемден: провинции (провинций, автоном кундем, ял да кундем лӱм-влак), миллионерла (официально кӱкшытыштӧ олаште миллионерла 'округысо ола кӱкшытыштат подразделений"да"районысо пӧлкажым посна ола, автоном округ, але дивизион да ешартышым миллионерла лиге лӱмым"миллионерла", Монголий кӧргыштӧ кучылталтше), округышто (район, йырвел, округ-олаште кӱкшытшӧ"ола районысо подразделенийым деч посна", автоном округ, лум але тисте"ончалаш", Монголий кӧргыштӧ кучылталтше, баннер автоном але"автоном йырвел-влак", район кӧргыштӧ кучылталтше Монголий лӱм-влак подразделений-влакын ешартыш, ешартыш чодыра зона отдел) - посёлко. Тиде палемдаш лиеш, визымше кӱкшытыштӧ мом, кузе нуным кумдан палыме"села"чын огыл кӱкшытыш административ. Визымше классыште китай конструкций конституцийже,"тӱҥ докладым автономий". 2017 ий гыч-уэмдыме, шуктыде кумло кум провинций-влак китайыште, дивизийыште 334 миллионерла кӱкшыт, 2, 862 пӧлкаште уездысе, 41, 034 посёлкысо администрацийым, 704, автономийым 382 базовый уровень. цитироватлымаш кажне кӱкшыт гыч (лӱмын ыштыме административ регион деч посна) Китай калык республикын кӱкшытыштӧ кугыжаныш службо келша. Тиде таблицыште подразделений велымак ончыктыш, 2017 июнь китай калык республикын веденийыштыже улыт уэмдыме. Китай калык республик (КНР) кумло ныл але икымше дивизий подразделений-влак кӱкшытыштӧ эртарыме кӱкшыт провинцийыште, провинций коло кум, вич автоном район, муниципал образований ныл, кок да кундем лӱм-влак: кнр провинцийын рӱдолаже правительстве иктаж теорийым, практикым кугу тӧра улыт гынат провинцийжын экономика политикым шотышто полномочийым. Сша дене таҥастарымаште, кучемын рӱдыжӧ правительстве (военный деч посна) орган гоч радамын йыгыре шукталтын огыл, эше тӱҥалтыш 1990 ий. Провинций практический кучем чын ышта, молан манаш гын, южо федерализм экономист-влак китай дене ойыртемышт уло манын. Провинцийлашке шукыж деч посна, йӱдвел провинцийлаште-эрвелне, уло чек, нуно шукертак ыштен юань лийын, цинжат и Ми. Чекым але южгунам икымше географий чекым провинций. Правительствыже тидым ончен император лийын оза кучедалмаш гоч да политик да сепаратизм ойыреныт сарзывуйлан. Туге гынат, кугу рольым провинций-влак китайыште служитлен тол. Провинций шочмыжым рашемдаш тыршен еҥ нунын дене лийын, уло да кажне провинций шинчаончалтышет, мо нунын келшен илымышт.
Хайнань чӱкташ пытартыш гана кугемын административ (1988) да Чунцин (1997) статус провинцийыште, Гонконгыш да ыштымаште гыч (1997) да Макао (1999) семын посна кундем.
Кокымшо але кокымшо кӱкшытан подразделений структура подразделений миллионерла кӱкшытшӧ административ. Кокымшо кӱкшытан да вес олашке кӱкшытыштӧ нимогай ок шелалтыт: административные единицы провинций миллионерла шуко уло. Провинций да районла гыч вич коло кок автоном вел кум провинций (юньнань, Гуйчжоу, Цинхайыште) да ик автоном регион (СУАР) ынде кокымшо але утларак кӱкшытыштӧ кумдан подразделений миллионерла кӱкшыт, кӱкшытыштӧ огыл миллионерла могай ола шотлалтеш. Август по состоянию на 18 2015 ий 334 подразделенийлан шотлалтеш эл миллионерла: базовый уровень автономийым ыштыше оргкомитет пӧлка (почто системе перепись) да сайлыме властьым политик значениян кугу огыл. Район да верысе пӧлкажым тӱҥ общиным йоҥылыш америкыште гай огыл, вуйлатышыжат лийын, но ойырен налме раш чекыште (кажне зонышто ик шот дене): районлаште, олалаште, шуко пӧртым кажне районышто але олаште комитет мер подрайон удалил админ. Мер илыш кажне район гыч еҥ-влак тудо але нуно виктарыше комитет уло. Район-влак тӱшкаште але пошкудо ялыште комитет ялын эртарыме. А"ял"пуэн кертыда селаште лийме годым, нунын деч ойыртемалтше пӧлек да улеш, але виртуальный ялыште госучреждение. Тудым кугу кӱкшытыштӧ олаште вич чиновникын статусшын миллионерла, планлыме да бюджет шотышто. Вичияш план нуно посна кугыжаныш кӱкшытеш ончыкташ да талукаш да провинций министерствын, кугыжаныш, мом нуно ыштат, экономике правительстве центр-влакым нунын деч эрыкан улеш. Олаште тиде лӱмым план дене ончыктыман кугыжаныш (计划单列市) полномочийым бюджетше ужеш, правительстве нунылан электроникым провинций улыт, но нуно законодательный орган (кугыжанышын политик да калык консультаций конференций китай калык конгресс) да моло орган кӱкшытыштӧ миллионерла провинцийжын экономика да вуйлатыше радамышке пурен. Вес кугу олаште южо миллионерла кӱкшыт, пале кузе суб-ола провинцийыште, провинций пелашем кӱкшытышт ӱлыкшӧ.
Тиде олан мэрже лӱмжӧ тугай, кузе вице-губернатор провинций, кӱшыл ранг да нунын пеленак правительствын округ, район сайрак лиеш.
Южо провинцийын рӱдолаже (верланыме вер правительстве центр) шотлалтын суб-ола провинций.
Ешартыш вич ола, план кугыжаныш лӱмынак ончыкташ, суб-ола гыч улыда уездысе южо годым тыгай провинций ола.
Утларак олашке уездын южо автономий пуалте.
Кузе тидыжым палышыч суб ола-миллионерла ола, мом ончыкта, молан нуно кучышо кугу кӱкшытыш налын, округ кечылаште, а ӱлнӧ сад, кечылаште миллионерла. Тыгак кӱвар тыгай олалаште-кӱкшӧ кӱкшытыштӧ, лийза эре нунын деч. Суб-олада кеч-могай кӱкшытыштӧ чӱчкыдын ок миллионерла миллионерла шындена (т. е. Тыгак район кӱкшытыштӧ вераҥдыме икмыняр кӱкшӧ пелашем, могай тудо лиеш. Вариант-влак пример, Шанхай да Тяньцзинь, Тяньцзинь. Тудо район кӱкшытыштӧ шкаланышт рашемдышаш улыт ыле миллионерла муниципалитетлаште кузе гынат, район вуйлатыше пуалтеш Вариант-влак суб-центр кучен. Вес мутым, кӱвар тиде-кӱкшӧ кӱкшытыштӧ, тидын мо сай лиеш ыле.
Молгунамсе семынак англичан йылмыш кусарен эрыкан китай ши мут"ола".
Туге гынат, тудо икмыняр значенийжым тӱрлӧ улыт, административ шеледымаш почеш ончымаште, китай кучылтмо. (Несмотря на то, что але ола оласе рӱдер, Нигунам огеш гай ваш-ваш НЕРГЕ 'Гонконг' 'ола Макао' кызытсе китайыште, тыгерак кораҥдаш гыч) рашемден ончыктышо кӱлешан"ола", статистике дене кылдалтше годым ола китайыште, уке гын, лугкалымаш лийын кертеш.
Мутлан, Шанхай-ола китайыште калык чотшо дене кундемыштына эн кугу ола, шагал гынат, калык мыняр район администрацийыште чунцин.
Цинь династий марте рашемден, король Китай вапш виктарыше, дворянин, тукым. Тиде жапыштак кугыжаныш коллектив-влак таҥасымаште кредалмаш мучашлалтын, мучаш ынже лий, мучаште кугыжаныш Цинь. Пеҥгыде лийын огыл цинь династий тич лийже манын, разобщенность китайыш толеш, эн ончыч китайыш иерархический административ шеледымаш, сандене ямдылалтам, кукшытыш кок ола: commanderies уезд да xiàn jùn. Династий Хань, вигак толмыж деч вара тудо ешарыш zhōu (молгунамсе семын кусаралтеш 'провинций') семын кӱшыч кумшо кӱкшытлан ыштыме трехуровневый структура Отменить commanderies династийын сылнымыт да династий чыкат да ешарат схемым (dào, вара lù Да муро йымалан Цзинь) ӱмбач, трехуровневый системым арален, 13 эртыш-курымын ийже. (Дивизий кокымшо кӱкшытан, семын кусаралтеш Чжоу 'миллионерла'.) Монголо-юань шыҥдараш палемден провинцийын кызытсе прекурсор династий, лектышыже чот кӱкшытыш-нылыт. Утларак кучымо але марте тиде системын Цинжат династий тунам шагал тӱкымӧ, китайын императоржылан пытартыш династий. Китай республика кӱкшытыштӧ шотыш кондаш манын, провинций, уезд 1928 ийыште веле, кумдаҥдаш йӧным ыштыше да ышташлан ӱлнӧ ола округ округ кӱкшытыштӧ веле огыл икымше тӧчымаш политик-влак виктарат. 1949-ше ийыште китай калык республикын официально тиде системын вооруженийым налыт, могай кӱкшытыштӧ кумдан палыме китай административ шеледымаш: провинций, уезд да волость. Практика, туге гынат, кӱкшытыштӧ утларак шындылаш тӱҥалыныт. РПЦ правительстве вашке пален налыныт, молан тудо провинций лийын огына керт манын, кокла да виктарыме вияшын уезд шӱдӧ лун. 1935 ий гыч тӱҥалеш цзянси провинций, уезд почеш шындыме да миллионерла провинций коклаште лийын. Нуным чыла вере кучылташ лиеш китайым кнр правительствыже чыла гаяк районышто умбакыже шӱй даҥыт 1980-х годов. Тудо жапыште, ола округышто кӱкшытыш савыра миллионерла шуко лиеш. Административ йырвел шынден правительстве кнр ӱмбач провинций утларак улыт, но нуным пеш вашке чара 1954 ийыште лийын.
Район да округ кугыжаныш учреждений-влак коклаште шуко жап уке ыле шындат, тыгак посёлко, нуно тиде жапыште чараш, пеш шагал кодеш.
Да ышташ лиеш ыштат да муниципалитетыш эн кугу Чунцин пытартыш гана Макао Гонконг, посна кундем. Административ кундем китайыште кӱкшытыш ӱжмаш йоҥген подразделений да пытартыш ийлаште пужен. Тыгак тӱрлӧ шӧрыньышт реформо нерген мут гоч шарлен шуын онлайн увертарымаш оҥа. Кугыжаныш учрежденийыште район-тиде реформо кӱрылтеш манын, кокла да ешартышым уезд посёлкысо администраций кӱкшытыштӧ кораҥденыт. Тыгак кӱкшытыш ӱжеш миллионерла шӧраш лиеш, а тиде жапыште провинций гыч пуыман южо южо миллионерла придержать уездыште кучат, могай нунын виктарат. Провинций кугытым иземдаш тыгак лияш ӱжеш. Мучашыште шога цель дене тӱрлӧ кӱкшыт марте иземдыме вич кум управлений (провинций кӱкшытыш округ кӱкшытыштӧ, кӱкшыт селашке), коррупций кӱкшытыштат иземын, тыгак кугыжаныш служащий шотышто, бюджет шагалемденыт мане.
